Harita - Birecik (Birecik İlçesi)

Birecik, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Orta Fırat bölümünde Şanlıurfa iline bağlı 96.000 nüfuslu bir ilçe merkezidir. Fırat ırmağının eskiden sadece doğu kıyısındayken son yıllarda her iki kıyısı üzerinde, deniz seviyesinden 450 metre yükseklikte kurulmuştur.

Birecik Şanlıurfa'ya 83, Gaziantep'e 63 km uzaklıktadır. Evler, ırmak boyundaki dar bir düzlükte ve bunun gerisinde yükselen dik bir yamaç -halk arasındaki adıyla "Yeşildağ"- üzerine yayılır. Bu yamaç üzerinde bir de kalesi vardır. Fırat, Birecik’in bulunduğu noktadan itibaren aşağıya doğru ufak çapta nehir nakliyatına elverişlidir. Bu sebeple, Birecik eskiden beri kara ve nehir ulaşımı arasında bir aktarma yeri olarak önem kazanmıştır. Daha sonraki devirlerde İstanbul-Bağdat demiryolunu Birecik’ten değil de biraz güneyden geçmesi ve kervan ticaretinin eski önemini kaybetmesiyle kasaba gerilemeye başladı. İnşası 1951'de başlayıp 1956'da sona eren Birecik Köprüsünün yapılması kasabanın önemini yeniden artırdı.

Birecik, ilçede konuşulan Türkçe ile de önemli konumdadır. Tarihçi İlber Ortaylı Birecik'te konuşulan Türkçenin saf Oğuz Türkçesi olduğunu belirtmiştir.

Birecik ağzının öne çıkan özellikleri şunlardır:

* Şimdiki zaman eki olarak "-yor" eki yerine "-y" eki kullanılır.

Örnek: geliyor--> geliy, gidiyor--> gidiy, okuyor --> okuy, yapıyor--> yapıy, vuruyor--> vuruy,

* 1. Çoğul Şahıs eki olarak "-ik,-ık" kullanılır.

Örnek: geliyoruz--> geliyik, gidiyoruz--> gidiyik, okuyoruz --> okuyık, yapıyoruz--> yapıyık, vuruyoruz--> vuruyık

* Bazı kullanımlarda ünlü daralması görülmez.

Örnek: yapmıyorlar mı? --> yapmaylar mı?, gitmiyorlar mı? --> gitmeyler mi?, gelmiyorlar mı? --> gelmeyler mi?